Stageverslag Suzuki vioollessen bij Stieneke

Algemene gegevens

-Datum: 09-01-2017

-Lestijden: 16.00-17.00 uur, 17.00-18.00 uur, 18.00-19.00 uur en 19.00-19.15 uur

-Locatie: Riouwstraat, Den Haag

-Lesrumte: ruime kamer in woonhuis met een vleugel

-Soort lessen: groepslessen met 7-9 leerlingen per groep.

-Leeftijden: basisschoolleeftijd, naar schatting groep 3 tot 8 (en 1 leerling die al wat ouder leek, middelbareschool leeftijd)

-Niveau: van beginners tot gevorderden

Lesbeschrijvingen algemeen

De kinderen hebben twee keer per week les, op maandag en op donderdag. Daarnaast heeft een van de gevorderde groepen ook een strippenkaart van 10 lessen per kind waarbij ze een half uur priveles krijgen. Ik weet niet of dit 10 lessen voor een jaar of voor een korte periode zijn.

Groep 1: een groep beginners. Ik arriveerde na wat onbedoelde extra sightseeing in Den Haag een paar minuten te laat, toen ze bezig waren met het spelen van een liedje op 2 snaren en met 3 vingers. Deze moesten ze op verschillende manieren strijken; met stopjes tussen de streken, in een ritme met rusten, en met 16-en. Stieneke begeleidde alles vrolijk met de piano. De kinderen spelen alles uit het hoofd, de ouders krijgen een boek mee voor thuis zodat ze met hun kind kunnen oefenen.

Als Stieneke een bekend liedje aanleert (vandaag: ‘1,2,3,4, hoedje van papier’) zingt ze het eerst met de kinderen, vervolgens spelen ze het in stukjes voor en na. Stieneke geeft aanwijzingen over streek, vingerzetting en laat als het nodig is even tellen hoeveel van dezelfde noten na elkaar worden gespeeld.

Opvallend is dat Stieneke ook een Duits liedje aan de kinderen leert, waarvan ze de tekst met een goede uitspraak moeten nazeggen. Vervolgens gaan ze het liedje zingen en moet iedereen met zijn handen de toonhoogte aangeven. Naar aanleiding van dit liedje doen ze vervolgens een spelletje waarin het liedje wordt uitgebeeld en twee kinderen een kleine rol hebben. De rest speelt een bomenrij en zingt het liedje nog een keer. De kinderen vinden het geweldig en hebben het liedje inmiddels al minimaal 5 keer gehoord. De vervolgstap is het spelen van het liedje op viool met pizzicato, terwijl ze moeten zingen (dat doet niet iedereen). Als de strijkstok wordt toegevoegd gaat het al best makkelijk. Stieneke gebruikt aanwijzingen die ze eerder gebruikte (‘hoevaak 1evingers?’) waardoor de kinderen weten waar ze zijn.

De kinderen leren 1 liedje per les, maar vandaag is er tijd over om alvast met een nieuwe te beginnen. Daarom leren ze alvast de tekst en zingen ze het volgende liedje door.

Tot slot moet iedereen een stukje alleen spelen, van het allereerste onderdeel van de les (de streeksoorten met stopjes). Iedereen moet meekijken hoe de ander het doet en zeggen of het goed was. Stieneke geeft specifieke aanwijzingen en geeft zo een stukje individuele aandacht aan haar leerlingen.

Groep 2 is al een jaar eerder begonnen en kan al meer spelen. De niveauverschillen zijn nogal groot: sommige kinderen hebben goed voorbereid en spelen hun stukjes goed uit het hoofd, maar één meisje faket ongeveer 80% van hun eerste menuet. Zij wordt door Stieneke aangesproken dat ze het weer moet opfrissen. De kinderen moeten hun menuet aan mij voorspelen en ook aankondigen wat ze gaan spelen. Leuk dat ze dat al zo jong leren.

In groep 2 is ook al aandacht voor toonsoorten en verschillende vingerstanden. Zo spelen ze een menuet in G en moeten meteen drieklank en een toonladder over 2 octaven spelen. Er wordt ook terugverwezen naar een streeksoort van het jaar ervoor, waarmee ze de toonladder strijken. De kinderen staan voor dit onderdeel in een kring zodat ze elkaar goed kunnen zien. Later in de les spelen ze een bekend liedje dat ze eerst in 1evingerstand speelden, in een andere toonsoort met lage en hoge 2evingers.

Ook is groep 2 bezig met het leren notenlezen. Op een grote poster moeten ze verschillende onderdelen van het notenschrift benoemen (g-sleutel, noot van 2 tellen, boogje, D.C. Al fine) en uitleggen. Sommige dingen moeten ze van Stieneke allemaal een keer zeggen. Daarnaast oefenen ze met notennamen en hoeveel vingers op welke snaar de noot zich bevindt. Als ze dit hebben gedaan gaan ze het liedje op de poster spelen, terwijl Stieneke af en toe een aanwijzing roept.

Stokindeling is een belangrijk onderdeel in deze les. Stieneke maakt een spelletje van het oefenen met het neerzetten van de strijkstok bij slof en punt en in het midden. Met behulp van plaatsnamen (Schiphol, Moskou, Tokyo) leren ze deze bewegingen beheersen. Wanneer ze het stukje van Handel uit de poster weer spelen kan Stieneke hen met deze plaatsnamen de juiste stokindeling leren.

Een nieuw liedje volgt waarin met name de streek en streeksnelheid worden geoefend. Ook leren ze hun 3evinger als kwint over twee snaren neer te zetten. Ten slotte wordt aandacht besteed aan vibrato, dit moeten ze 1 minuut per dag oefenen tot ze een soepele pendelbeweging met de vingers over de snaren kunnen maken.

De les wordt afgesloten met een opmerking over het concert over 2 weken. Daar gaan ze de twee menuetten en 5 liedjes uit het nieuwe boek spelen. Best een groot programma dus! De kinderen lijken het allemaal heel leuk te vinden.

Groep 3 bestaat uit 7 leerlingen en is nog weer iets verder gevorderd. Ze spelen vandaag voor het eerst een Gavotte van Bach, waarin verschillende dingen nieuw worden uitgelegd. Zo staat er een voorslag genoteerd en moeten ze triller vanaf de bovensecunde beginnen. Dit wordt allemaal meerdere malen uitgelegd en herhaald.

Stieneke houdt het tempo erin: de kinderen spelen direct mee en krijgen onderweg aanwijzingen van Stieneke over streekrichting, verhoogde 2een 3evingers, ritme en dynamiek. Ze pakken het goed op. Daarnaast wordt onderweg geoefend met notennamen, het interval octaaf, wat een halve afstand is en het lezen van voortekens bij de sleutel. Ook de termen fortissimo en sforzato passeren de revue.

De kinderen kunnen alles nog eens goed oefenen als Stieneke het liedje alleen voorspeelt en doorspreekt, op de ‘Suzukimanier’: strijkstok omgedraaid in de linker elleboog zodat de beweging geoefend wordt zonder geluid. 4 noten op 1 streek is voor sommigen nog lastig, daarom moeten ze dit thuis oefenen met een stopje tussen de noten.

Voor het spelen van een dubbelgreep, leren de kinderen dat ze minder druk moeten geven, dwz zachter moeten spelen. Om die reden heeft Stieneke in haar gekopieerde versie (die iedereen heeft) een alternatieve dynamiek onder de noten gezet, waardoor de oorspronkelijke forte dubbelgreep in pianissimo is veranderd.

Het huiswerk voor volgende keer is om het stukje te kunnen lezen (nog niet uit het hoofd), en vragen bedenken voor dingen die ze niet begrepen hebben. Het lezen als nieuwe vaardigheid wordt ook nog een keer geoefend wanneer Stieneke een stukje voorspeelt en de kinderen mee moeten wijzen in met hun strijkstok in de bladmuziek.

Tot slot doen ze nog een paar minuten strijkstokverstoppertje, waarbij geoefend wordt met dynamiek en luisteren.

Groep 4 speelt naast Suzuki liedjes ook oefeningen uit Shifting en Willems. Vandaag spelen ze voor mij een stukje van Vivaldi, aangevoerd door een klein jongetje dat het verdraaid goed doet uit zijn hoofd. Ze spelen al in 2e, 3een 4epositie. Maar niet iedereen; er is ook een meisje dat alles in de 1epositie speelt. Ik vroeg me af of dit de bedoeling was (vorm van differentiëren) of een foutje bij het oefenen van het betreffende meisje. Na Vivaldi ga ik naar huis (het is nog ongeveer 2 uur reizen ivm slechte aansluiting.)

Nader bekeken

Een aantal dingen die me opvielen of waar ik vragen over had:

– sommige leerlingen in de 2egroep hebben stickers op hun viool, andere niet. Wie bepaalt dit en op welke plek hebben evt. ze stickers?

– de linkerpols moet volgens het Suzukiboek naar buiten gedraaid (met een knikje erin). Is dit ter preventie van een bedelhandje en gaat het later naar een recht pols, of is het de bedoeling dat het zo blijft?

– alle leerlingen gebruiken een kussentje, geen schoudersteun. Waarom?

– in de eerste groep hebben de leerlingen die ik goed kan zien hun duim onder de slof. Hoelang spelen ze op die manier?

– één van de leerlingen uit de 2egroep speelt bijna alle streken verkeerd en lijkt het niet goed op te pikken. Wat is hiervan de oorzaak (taal? coördinatie?) en hoe zou dit opgelost kunnen worden?

– in de eerste lessen lijkt Stieneke alle liedjes uit het hoofd te kennen en kan ze goed naar haar leerlingen kijken en duidelijk laten zien wat ze doet. Ik vroeg me af of ze dit soort liedjes nog moet voorbereiden of dat ze ze na zoveel jaar lesgeven gewoon nooit meer vergeet.

– de lessen zitten goed in elkaar en sluiten op elkaar aan, als ik het zo zie. Ik vraag me af hoe Stieneke haar lessen voorbereidt, of ze alle werkvormen en lesdoelen + materiaal van tevoren vaststelt en of de jaarplanning (welke liedjes in welke les) vastligt of per groep kan veranderen.

– de ouders kijken mee, soms met een viool om het ook een beetje te leren. Wat verwacht Stieneke van de ouders? In sommige lessen is het duidelijk (concrete aanwijzing voor de ouders over het oefenen thuis), in sommige lessen bij gevorderde groepen minder (ouders zitten soms ook andere dingen te lezen).

– Stieneke gebruikt kopieën die ze uitdeelt en in een fotoboek/plakboek laat plakken. Hierin staan specifieke aantekeningen die ze bij de liedjes heeft gezet. Heeft ze dit voor alle liedjes gedaan? Gebruikt ze alle boeken van Suzuki helemaal?

Reflectie

Het lesmateriaal is leuk, de spelletjes doen het goed (groot voordeel van groepslessen) en de lessen lopen goed door. Ik vind dat Stieneke goed weet wat ze wel en niet accepteert in gedrag van leerlingen, ouders maar ook in de techniek van haar leerlingen. Dat is voor mij nog een leerpunt; ik weet soms niet wat wel of niet acceptabel is in bijv. de houding en techniek van een leerling, en ben ook niet heel kordaat in het toespreken van ouders.